DASH: Kosova pA�rballet me korrupsion e ndA�rhyrje nA� drejtA�si

Departamenti amerikan i shtetit thotA� se problemet kryesore tA� tA� drejtave tA� njeriut nA� KosovA� gjatA� vitit 2017 ishin sulmet ndaj gazetarA�ve, dhuna kundA�r personave tA� zhvendosur, korrupsioni endemik i qeverisA�, mungesa e pavarA�sisA� sA� gjyqA�sorit, pA�rfshirA� dA�shtimet e proceseve zbatimin selektiv tA� vendimeve dhe dhuna kundA�r pjesA�tarA�ve tA� pakicave etnike dhe anA�tarA�ve tA� komunitetit LGBTI.

Raporti i pA�rvitshA�m pA�r tA� drejtat e njeriut, thekson se qeveria ndA�rmori hapa pA�r tA� ndjekur penalisht dhe pA�r tA� ndA�shkuar zyrtarA�t qA� kryen shkelje nA� shA�rbimet e sigurisA�. ShumA� pA�rfaqA�sues tA� opozitA�s, shoqA�risA� civile dhe medies besonin se zyrtarA�t e lartA� ishin tA� pA�rfshirA� nA� korrupsion pa u ndA�shkuar, pA�rcjell ZA�ri i AmerikA�s.

Raporti konstaton se Misioni i Bashkimit Evropian pA�r sundimin e ligjit dhe prokurorA�t vendas kanA� vazhduar tA� ndjekin rastet e krimeve tA� luftA�s tA� kryera gjatA� konfliktit tA� viteve 1998-99, ndA�rsa pA�rshkruan rastet e pezullimit tA� hetimeve pA�r shkak se kryesit e pretenduar janA� a�?tA� panjohura�?.

Raporti pA�rfshinA� edhe nismA�n e 22 dhjetorit tA� vitit 2017 tA� njA� grupi deputetA�sh pA�r shfuqizimin e ligjit pA�r themelimin e GjykatA�s sA� PosaA�me qA� do tA� trajtojA� pretendimet pA�r krime lufte dhe tA� pasluftA�s nA� KosovA�. a�?Disa parlamentarA� thanA� se kanA� vepruar nA�n udhA�zimet e udhA�heqA�sve politikA�. Nisma u pA�rmbys nA�n trysninA� e disa udhA�heqA�sve opozitarA� dhe komunitetit ndA�rkombA�tar, por mbA�shtetA�sit vazhduan pA�rpjekjet pA�r shfuqizim deri nA� fund tA� vitit. Prokuroria e PosaA�me nuk ka ngritur ndonjA� akuzA� deri nA� fund tA� vitita�?.

Raporti pA�rfshinA� edhe tA� dhA�nat e Kryqit tA� Kuq NdA�rkombA�tar se edhe mA� tej nuk dihet asgjA� pA�r fatin e 1 mijA� e 658 personave tA� zhdukur gjatA� luftA�s. a�?VA�zhguesit pohojnA� se rreth 70 pA�r qind janA� shqiptarA�, ndA�rsa 30 pA�r qind serb, rom, ashkali, egjiptas, boshnjak dhe malazeza�?.

Raporti pA�rshkruan edhe gjendjen e burgjeve dhe qendrave tA� paraburgimit qA� sipas tij pA�rmbushin disa standarde, por vazhdojnA� problemet, nA� veA�anti, mungesa e programeve rehabilituese, dhuna ndA�rmjet tA� burgosurve, korrupsioni, ekspozimi ndaj pikA�pamjeve radikale fetare apo politike dhe kujdesi jo i duhur mjekA�sor.

NA� raport pA�rmenden edhe hetimet rreth vdekjes sA� veprimtarit tA� lA�vizjes VetA�vendosje Astrit Dehari, nA� vitin 2016.

NdonA�se Kushtetuta ofron njA� drejtA�si tA� pavarur, thuhet nA� raport, sipas Komisionit Evropian, Organizatave Joqeveritare dhe Avokatit tA� Popullit, administrata e drejtA�sisA� ishte ngadalshme dhe nuk kishte mundA�si pA�r tA� kA�rkuar llogari nga zyrtarA�t gjyqA�sorA�. Strukturat e drejtA�sisA� ishin subjekt i ndA�rhyrjeve politike me emA�rime tA� diskutueshme dhe mandate tA� paqarta. Gjykatat janA� tA� ngarkuara me lA�ndA� tA� pazgjidhura. GjatA� gjashtA� muajve tA� parA� tA� vitit, gjykatat zgjidhA�n 170 mijA� raste dhe morA�n 130 mijA� raste tA� reja. Sipas KA�shillit GjyqA�sor tA� KosovA�s, 358 mijA� e 135 raste civile dhe penale administrative dhe komerciale ishte nA� pritje deri nA� korrik. PA�rveA� kA�saj, 154 mijA� e 596 vepra tA� vogla ishin nA� pritje tA� gjykimit.

NjA� mekanizA�m pA�r procedurat disiplinore kundA�r gjyqtarA�ve dhe prokurorA�ve A�shtA� nA� fuqi, por ishte joefektiv. Autoritetet nganjA�herA� nuk arritA�n tA� zbatonin urdhrat e gjykatA�s, duke pA�rfshirA� edhe ato tA� GjykatA�s Kushtetuese, veA�anA�risht vendimet qA� ishin nA� favor tA� pakicave.

Raporti pA�rmend edhe zbatimin e marrA�veshjes pA�r sistemin e drejtA�sisA� nA� veriun e KosovA�s tA� banuar me shumicA� serbe ku nga tetori ka filluar integrimi i gjykatave nA� sistemin juridik tA� KosovA�s.

Kushtetuta dhe ligji sigurojnA� lirinA� e shprehjes dhe qeveria nA� pA�rgjithA�si e respektoi kA�tA�, thuhet nA� raport, por njoftime tA� besueshme flasin se “disa zyrtarA� publikA�, politikanA�, biznese dhe grupe radikale fetare synuan tA� frikA�sonin pA�rfaqA�suesit e medies. Mediet hasA�n gjithashtu vA�shtirA�si nA� marrjen e informacionit nga qeveria dhe institucionet publike, siA� parashihet me ligj”.

VA�shtirA�sitA� financiare nA� rritje tA� medieve, thuhet nA� raport, vunA� nA� rrezik pavarA�sinA� editoriale. “Disa gazetarA� hoqA�n dorA� nga raportimet hulumtuese pA�r shkak tA� frikA�s dhe pasigurisA� nA� punA�. GazetarA�t, me raste pranuan pA�rfitime financiare nA� shkA�mbim tA� raportimit pozitiv apo heqjes dorA� nga hulumtimeta�?.

Sipas raportit, gazetarA�t janA� ankuar se pronarA�t e medieve i kanA� penguar tA� publikojnA� rrA�fimet kritike pA�r qeverinA�, partitA� politike apo zyrtarA� tA� caktuar. NA� disa raste pronarA�t i kA�rcA�nuan gazetarA�t me pushim nga puna nA�se publikojnA� raportime kritike. GazetarA�t u ankuan po ashtu se janA� penguar nga pronarA�t qA� tA� raportojnA� pA�r korrupsionin e nivelit tA� lartA�.

Raporti vA� nA� pah kufizimet nA� lirinA� e lA�vizjes tA� shkaktuara nga situata e tensionuar nA� veriun e KosovA�s si dhe vA�shtirA�sitA� nA� kthimin e personave tA� zhvendosur.

NA� raport theksohet se me gjithA� pohimet pA�r shpA�rbA�rjen e tyre, qeveria e SerbisA� ka vazhduar tA� mbajA� disa nga strukturat e saj paralele nA� komunat me shumicA� serbe.

Aty theksohet se fushata pA�r zgjedhjet e pA�rgjithshme tA� qershorit tA� vitit 2017 nA� veriun e KosovA�s A�shtA� pA�rshkuar me frikA�simin e kandidatA�ve qA� nuk ishin pjesA� e ListA�s serbe.

Raporti thekson se qeveria nuk ka zbatuar me efikasitet ligjin qA� mundA�son pA�rndjekjen e zyrtarA�ve tA� pA�rfshitA� nA� korrupsion dhe kjo dukuri mbetet problem serioz.

“Mungesa e mbikA�qyrjes efektive tA� gjyqA�sorit dhe dobA�sitA� e pA�rgjithshme nA� sundimin e ligjit kontribuuan nA� kA�tA� problem. Rastet e korrupsionit nA� mA�nyrA� rutinore iu nA�nshtroheshin apelimeve tA� pA�rsA�ritura dhe sistemi gjyqA�sor shpesh lejonte ‘vjetrimin’ e lA�ndA�ve pa i trajtuar rastet”.

Raporti vA� theksin edhe tek dhuna familjare dhe dA�nimet e pakta tA� autorA�ve tA� dhunA�s si dhe pA�rpjekjet pA�r tA� vendosur standardet nA� ndarjen e pronA�s. Po ashtu aty theksohet se relativisht pak gra mbajnA� pozita drejtuese nA� biznese, polici apo nA� qeveri.

Raporti trajton edhe tA� dhA�nat pA�r shkeljen e tA� drejtave tA� fA�mijA�ve, martesat e hershme dhe shfrytA�zimin seksual tA� tA� miturve, pA�rfshirjen e fA�mijA�ve nA� punA� tA� rA�nda fizike si dhe shkeljen e tA� drejtave tA� komunitetit LGBTI.