Kanceri dhe rëndësia e zbulimit të sëmundjes me kohë

Shkruan Halil Krasniqi, ekspert i shëndetësisë

Kanceri mund të zhvillohet në fshehtësi për një kohë të gjatë. Me rëndësi të madhe është të diktohet (diagnostikohet) sëmundja me kohë.

Shumë here pyesni veten, sa kohë mund të keni kancer pa e vënë re?  Përgjigja është komplekse.

Kanceri është një sëmundje tinëzare që shpesh zhvillohet në fshehtësi për një kohë të gjatë. Kohëzgjatja kur mund të keni kancer pa e ditur mund të ndryshojë shumë dhe varet nga faktorë të ndryshëm, si:

Lloji i kancerit:

Disa lloje Kanceri, si p.sh. Kanceri i gjirit ose kanceri i zorrës së trashë, rriten relativisht ngadalë dhe nuk shkaktojnë asnjë simptomë në fazën e hershme. Llojet e tjera të kancerit, si p.sh. Kanceri i mushkërive ose kanceri i pankreasit, megjithatë, rriten shumë shpejt dhe për këtë arsye mund të çojnë në probleme në një fazë të hershme.

Agresiviteti i kancerit:

Agresiviteti i kancerit gjithashtu luan një rol të rëndësishëm në prognozën e shërimit. Kanceret agresive rriten më shpejtësi dhe metastazojnë më shpejt se kanceret më pak agresive.

Mosha dhe shëndeti:

Të moshuarit dhe njerëzit me sistem imunitar të dobësuar janë në rrezik më të lartë të zhvillimit të kancerit.

Përfundim: Nuk është e mundur të përcaktohet qartë gjatësia e kohës në të cilën mund të keni kancer pa e vënë re atë apo pa u shfaqur simptomat. Prandaj është e rëndësishme të dëgjoni trupin tuaj, të vlerësoni shëndetin tuaj dhe të vizitoheni tek mjeku nëse keni ndonjë simptomë të pazakontë apo vëreni një dhimbje apo shqetësim jo normal.

Pse është vendimtar zbulimi i hershëm?

Zbulimi i hershëm i kancerit është thelbësor sepse shumë lloje të kancerit shpesh nuk shkaktojnë simptoma të dukshme në fazat e tyre të hershme. Sa më herët të zbulohet kanceri, aq më të mëdha janë shanset për shërim dhe trajtimi më efektiv.

Kontrollet e rregullta mjekësore ofrojnë mundësinë më të mirë për të zbuluar kancerin në një fazë të hershme dhe për të përmirësuar shanset për shërim. Bisedoni me mjekun tuaj për testimin e duhur bazuar në moshën, gjininë dhe faktorët individualë të rrezikut.

Vetë-ekzaminimi dhe vetëdija

Përveç ekzaminimeve parandaluese, kontribut për shëndetin tuaj mund të jepni edhe vetë. Kushtojini vëmendje ndryshimeve në trupin tuaj dhe kryeni vetë-ekzaminime të rregullta, si vetëkontroll të gjirit ose lëkurës. Zbulimi i hershëm i ndryshimeve mund të bëjë një ndryshim thelbësor.

Simptoma të përgjithshme që mund të tregojnë kancer

Simptomat e kancerit mund të ndryshojnë shumë në varësi të llojit të kancerit. Disa shenja të zakonshme për t’u kujdesur përfshijnë humbje të pashpjegueshme të peshës, lodhje të vazhdueshme, ndryshime në lëkurë ose thonj, kollë të vazhdueshme, dhimbje dhe gjakderdhje të pazakontë.

Simptomat e përgjithshme që mund të tregojnë kancerin me një shikim:

Lodhje e pazakontë

Humbje peshe pa ndonjë arsye të dukshme

Ethe pa ndonjë shkak të dukshëm

Dhimbjet

Ndryshimet në lëkurë

Dispepsi

Gjakderdhje

Kollë ose të ngjirurit e zërit

A mund të keni kancer pa simptoma?

Po, është e mundur të kesh kancer pa simptoma. Në fakt, kjo ndodh shpesh në fazat e hershme të kancerit. Por pse është kështu? Arsyet mund të jenë komplekse.

Sidomos në fazat e hershme, kanceri shpesh rritet shumë ngadalë pa shkaktuar ndonjë ndryshim të dukshëm në trup. Përveç kësaj, kanceri mund të formohet në organe pa receptorë dhimbjeje: Disa organe, si p.sh. mushkëritë ose pankreasi, kanë vetëm pak receptorë dhimbjeje. Prandaj, një tumor mund të rritet në këto organe pa shkaktuar dhimbje.

Simptomat që shkakton kanceri në fazat e hershme janë shpesh jo specifike dhe mund të shkaktohen edhe nga sëmundje të tjera. Prandaj, ato shpesh nuk njihen si shenja të kancerit.

Pse kanceri mund të kalojë pa u vënë re?

Ka arsye të ndryshme pse kanceri mund të kalojë pa u vënë re. Disa kancere zhvillohen ngadalë dhe shkaktojnë simptoma vetëm në faza të avancuara. Të tjerat mund të ndodhin në vende të trupit që janë të vështira për t’u aksesuar dhe për këtë arsye zbulohen vetëm vonë. Mungesa e simptomave të dukshme në fazat e hershme e bën kujdesin e rregullt parandalues edhe më të rëndësishëm.

A mund të keni kancer nëse vlerat e gjakut janë normale?

Po, është e mundur të keni kancer nëse analizat tuaja të gjakut janë normale. Megjithëse testet e gjakut mund të japin prova të kancerit, ato nuk janë një tregues i besueshëm nëse dikush ka apo nuk ka kancer.

Pse testet e gjakut mund të jenë normale në kancer?

Kanceri në fazën e hershme:

Në fazat e hershme të kancerit, masa e tumorit shpesh është ende e vogël kështu qe është  shumë i vogël për të shkaktuar ndryshime në përbërjen  e gjakut.

Lloji i kancerit:

Disa lloje kanceri, si p.sh. Leuçemia, mund të zbulohet në numërimin  qelizave të gjakut dhe nryshimin e përbërjes së tij, ndërsa llojet e tjera të kancerit, si p.sh. Kanceri i zorrës së trashë, nuk lë gjurmë të qarta në gjak.

Ndryshimet jo specifike: Ndryshimet në përbërjen e gjakut të shkaktuara nga kanceri mund të shkaktohen edhe nga sëmundje të tjera.

Si rezyme, zbulimi dhe trajtimi i hershem i sëmundjeve kanceroze, luan rolin kyq dhe të rëndësishëm ne mbijetes. Trajtimi me kohë i kancerit, mund të evitohet përherë dhe pacienti të sherohen plotësisht.

Disa nga Analizat laboratorike per diagnostifikimin e markerit te Tumorit

Tumori                                                                  Markeri i Tumorit

Karcinoma Anale                                               SCC, CEA

(Plattenepithelkarzinom)

Karcinoma Bronchiale                                     NSCLC: CYFRA 21-1, CEA, SCC (Plattenepithelkarzinom)

SCLC: NSE

Karcinoma e Idhëses                                       CA19-9, CEA

Gastrinom           Gastrin

Karcinoma e mëshikses së urinës               TPA, CEA, NMP 22

Karcinama e Testiseve

(Seminoma/Joseminoma)                            AFP,

Beta-hCG,

hPLAP,

LDH

Karzinoma e Hypofizës                                   Prolaktin, HGH, LH, FSH, TSH

Insulinoma                                                          Insulin, C-Peptid

Karzinoidi                                                            5-Hydroxyindolessigsäure

Tumoret e qelizave embrionale

Chorionkarzinoma:                                          HCG

Karzinoma Embrionale, Dottersacktumor: AFP, Beta-hCG

Seminoma:                                                         NSE

Tumori i Kockave                                              AP, Pyridinoline, TPA, CEA

Karzinoma Zorrës së trashë                          CEA, Tumor M2-PK

Karzinoma e Melcisë                                       AFP, TPA

Lymfoma dhe Leukemia                                 Thymidinkinase, Beta-2-Mikroglobulin

Karzinoma e Lukthit                                        CA19-9, CEA

Karcinoma e Gjirit/ Mamakarzinoma        CA15-3,

CA27-29,

MCA,

HER2/analiz e re

Karzinoma medullare e Gjëndrës Tyroide

                                                                                Calcitonin

Melanom             Melanin, S100-Protein

Karzinoma e Veshkëve                                    NSE, CEA, Tumor M2-PK

Karzinoma e Gjëndrës mbiveshkore          DHEAS, Cortisol, 17-Hydroxy-Progesteron, Aldosteron, Renin

Karzinoma e Esofagut                                     SCC, CEA

Osteosarkoma/TU i Kockave                        AP, CEA

Karzinoma Ovariale                                          CA125, CA15-3, MCA

Karzinoma e Pankreasit                                  CA19-9

Karzinoma Skuamoze                                     SCC, CEA

Karzinoma e Prostates                                   PSA, Myopodin

Karzinoma e Gjëndrës Tyroide    Papillere dhe Follikulere: Thyreoglobulin

Tumori i hyperkalzemisë:              Parathormon-të ngjajshëm me Peptiden

Karcinoma e Qafës së Mitrës /Zervixkarzinoma:  SCC