7 zakonet që ekspertët e jetëgjatësisë i rekomandojnë për një “jetë të shëndetshme”

Ndërsa njerëzit po jetojnë gjithnjë e më gjatë, rritet edhe presioni për të ruajtur shëndetin në moshë të thyer. Por kjo nuk ka pse të jetë një përpjekje e kushtueshme.

Sipas të dhënave të reja nga Zyra e Statistikave Kombëtare në Britani, një djalë i lindur në vitin 2023 pritet të jetojë mesatarisht deri në 86.7 vjeç, ndërsa një vajzë deri në 90 vjeç.

Por me kalimin e viteve, rritet edhe rreziku për sëmundje si artriti, diabeti dhe sëmundjet e zemrës – që të gjitha ndikojnë drejtpërdrejt në cilësinë e jetës.

Pikërisht për këtë arsye, ekspertët e jetëgjatësisë thonë se fokusi nuk duhet të jetë vetëm “të jetojmë sa më gjatë”, por “të jetojmë mirë sa më gjatë”. Ky koncept njihet si “health span” – periudha e jetës kur njeriu gëzon shëndet të mirë dhe pavarësi, pavarësisht moshës.

Ndryshe nga biohakerët që investojnë mijëra euro në suplemente e injeksione anti-plakje, ekspertët thonë se zakonet më të fuqishme për jetë të gjatë janë falas. Huffington Post publikoi së fundmi shtatë nga zakonet më të rëndësishme të rekomanduara nga specialistët e jetëgjatësisë.

1. Jetoni me qëllim

Sipas Dr. Erin Martinez nga Universiteti Shtetëror i Kansasit, sekreti i parë i jetëgjatësisë është shumë i thjeshtë: kini një qëllim në jetë.

Japonezët e quajnë këtë “ikigai” – arsyeja për të jetuar.

Kjo nuk do të thotë domosdoshmërisht të bësh gjëra të mëdha. Mund të jetë kujdesi për një kopsht, për një kafshë, ruajtja e marrëdhënieve apo angazhimi në komunitet. Posedimi i një qëllimi ul stresin, rrit rezistencën emocionale dhe nxit kujdesin ndaj shëndetit.

Një studim i botuar në The American Journal of Geriatric Psychiatry zbuloi se njerëzit me një qëllim të fortë në jetë kishin 28% më pak gjasa të zhvillonin demencë.

2. Qëndroni të lidhur shoqërisht

Izolimi shoqëror lidhet ngushtë me rënien e kujtesës dhe rritjen e rrezikut për demencë. Studimet tregojnë se vetmia kronike madje mund të zvogëlojë madhësinë e trurit.

Nga ana tjetër, një studim 87-vjeçar i Universitetit Harvard arriti në përfundimin se cilësia e marrëdhënieve është faktori më i fortë i një jete të gjatë dhe të lumtur.

Dr. Sebastian Brandhorst sjell shembullin e Okinawas në Japoni, ku gratë që jetojnë deri në 100 vjeç krijojnë grupe mbështetëse që në fëmijëri dhe i ruajnë gjatë gjithë jetës.

Sipas Dr. Douglas Vaughan nga Universiteti Northwestern:

“Lidhjet shoqërore janë po aq mbrojtëse sa çdo ilaç.”

3. Krijoni marrëdhënie me njerëz të moshave të ndryshme

Ekspertët sugjerojnë se marrëdhëniet ndërbreznore sjellin përfitime të jashtëzakonshme për trurin dhe trupin.

Dr. Martinez thotë se këto marrëdhënie:

mbajnë mendjen aktive

zgjerojnë perspektivën

rrisin ndjenjën e përkatësisë

Një studim i vitit 2021 gjeti se ndërveprimi mes njerëzve të moshave të ndryshme përmirëson shëndetin mendor, fizikal dhe aftësitë sociale.

4. Shmangni sjelljet e rrezikshme

Duket e thjeshtë, por është një nga faktorët më të fuqishëm.

Duhani, konsumimi i tepërt i alkoolit, droga apo drejtimi i pakujdesshëm rrisin ndjeshëm rrezikun e vdekjes së hershme.

Një studim i vitit 2012 tregoi se njerëzit me zakone të shëndetshme sillnin një shtesë prej 5–6 vjetësh jetë krahasuar me ata me zakone të këqija.

5. Bëhuni vullnetar në komunitet

Vullnetarizmi ka ndikim të jashtëzakonshëm në jetëgjatësi.

“Voluntari krijon lidhje shoqërore, rrit aktivitetin fizik dhe jep një ndjenjë qëllimi,” thotë Dr. Martinez.

Studime të shumta kanë treguar se vullnetarët jetojnë më gjatë dhe raportojnë nivele më të larta lumturie. Më të rëndësishmet janë ato që përputhen me interesat dhe vlerat personale.

6. Përcaktoni një orar të kufizuar të ngrënies

Dieta mesdhetare mbetet standardi i artë i ushqyerjes së shëndetshme, por ekspertët theksojnë edhe rëndësinë e kohës kur hamë.

Dr. Brandhorst rekomandon “ngrënien me dritare kohore” – zakonisht nga ora 08:00 deri në 18:00.

Kjo ndihmon në:

humbje peshe

rregullimin e sheqerit në gjak

përmirësimin e shëndetit të zemrës

Megjithatë, modelet tepër të kufizuara (si dritarja 8-orëshe) kanë krijuar debat, pasi disa studime kanë sinjalizuar rrezik më të lartë për komplikime kardiovaskulare. Ky regjim nuk rekomandohet për fëmijë, adoleshentë, shtatzëna ose njerëz me diabet.

7. Mbani një orar të rregullt gjumi

Gjumi është “programi i riparimit të trupit”, thotë Dr. Vaughan.

Krahas mjaftueshmërisë së orëve të gjumit (7–9 orë për të rriturit), është shumë e rëndësishme rregullsia e orarit të gjumit dhe zgjimit.

Gjumi i çrregullt lidhet me:

plakje të përshpejtuar qelizore

rritje të presionit të gjakut

diabet

sëmundje të zemrës

goditje në tru

Ritmi i qëndrueshëm cirkadian mban në ekuilibër metabolizmin dhe funksionet e sistemit imunitar.

Jetëgjatësia nuk është më një mister i kushtueshëm. Disa nga strategjitë më të fuqishme për një jetë të gjatë, të shëndetshme dhe me cilësi janë të thjeshta, falas dhe të arritshme për këdo.

Qëllimi i fortë, lidhjet shoqërore, shmangia e zakoneve të rrezikshme, ushqimi i rregullt, vullnetarizmi dhe gjumi i mirë – të gjitha këto mund të bëjnë diferencën mes një jete që zgjat dhe një jete që ia vlen të jetohet.