A është Turqia superfuqia e re e teknologjisë ushtarake?

Në vitet e fundit, Ankaraja është angazhuar në një program dinamik të zhvillimit dhe eksportit ushtarak, duke kaluar nga një konsumator armësh në një nga eksportuesit më tërheqës në botë.

Që nga embargoja amerikane e vitit 1974, Turqia ka ndjekur një rrugë drejt vetëmjaftueshmërisë ushtarake. Nën udhëheqjen e Rexhep Tajip Erdogan, industria e mbrojtjes ka hyrë në një fazë të re. Investime të fuqishme shtetërore, inovacion teknologjik dhe nevoja gjeopolitike kanë krijuar një model të ri prodhimi, jo vetëm për përdorim të brendshëm, por edhe për eksport, ndikim dhe përfitim ekonomik.

Pika kulmore e kësaj strategjie ishte marrëveshja me Indonezinë për shitjen e 48 avionëve luftarakë KAAN, me një vlerë mbi 10 miliardë dollarë. Ky avion i gjeneratës së pestë, i zhvilluar nga Industritë Ajrore Turke (TAI), mishëron ambicien e Turqisë për pavarësi të plotë nga Perëndimi dhe për një status si fuqi ushtarake me shtrirje globale.

KAAN është projektuar për të konkurruar me avionët F-35 dhe Su-57, duke përfshirë teknologji të fshehta, elektronikë të avancuar dhe armë vendase. Përtej aftësive ushtarake, ai shërben edhe si një mjet ndikimi gjeopolitik dhe ekonomik. Nëpërmjet këtij avioni, Turqia po tërheq vende që nuk kanë qasje në sisteme të përparuara ose që duan të shmangin varësinë nga SHBA-ja apo Rusia – si Pakistani dhe Katari.

Ankaraja po investon gjithashtu me forcë në prodhimin e UAV-ve (mjeteve ajrore pa pilot). Dronët Bayraktar TB2 dhe Akinci janë shndërruar në simbole të fuqisë së re turke, me përdorim të dokumentuar në konflikte nga Siria dhe Libia deri në Ukrainë dhe Nagorno-Karabakh. Performanca e tyre ka nxitur kërkesë në rritje dhe sot eksportohen në dhjetëra vende.

Eksportet e armatimeve turke tejkaluan 5.5 miliardë dollarë në vitin 2023, ndërsa objektivi është arritja e 10 miliardë dollarëve në vit deri në vitin 2028. Krahas avionëve dhe dronëve, këto eksporte përfshijnë radarë, sisteme detare, automjete të blinduara dhe platforma raketash. Çdo marrëveshje nuk lidhet vetëm me shitjen e pajisjeve, por shoqërohet edhe me trajnime, mbështetje teknike, transferim njohurish dhe shpeshherë – varësi politike.

Kjo “diplomaci ushtarake” e zgjeron ndikimin e Turqisë në rajone ku Ankaraja kërkon një prani më të madhe gjeopolitike – nga Ballkani dhe Azia Qendrore deri në Afrikë dhe Paqësor. Sa më shumë vende të mbështeten në teknologjinë ushtarake turke, aq më i madh bëhet ndikimi i Turqisë në forumet ndërkombëtare.

Për më tepër, përfitimet për ekonominë turke janë të dukshme. Industria e mbrojtjes sjell këmbim të qëndrueshëm valutor, gjeneron mijëra vende pune dhe ofron potencial për zhvillim teknologjik dhe industrial. Në një kohë të shënuar nga inflacioni, rënia e lirës dhe presionet në tregjet ndërkombëtare, sektori i armatimeve përfaqëson një nga historitë e pakta të suksesit në ekonominë turke.

Megjithatë, ky sukses ngre pyetje të rëndësishme: A është e pranueshme që lufta të shndërrohet në një produkt eksporti? Ku qëndron kufiri mes sipërmarrjes ekonomike dhe ndërhyrjes gjeostrategjike? Aspektet etike të këtij modeli po bëhen gjithnjë e më shumë objekt diskutimi ndërkombëtar, sidomos kur teknologjia ushtarake turke përdoret në konflikte që shkaktojnë tragjedi njerëzore.

E megjithatë, drejtimi është i qartë. Turqia e sheh industrinë e mbrojtjes jo vetëm si një garanci për sigurinë kombëtare, por edhe si një instrument ndikimi ndërkombëtar, prestigji politik dhe fuqizimi ekonomik. KAAN mund të jetë vetëm fillimi – por ambicia është e madhe, një Turqi që armatos botën dhe që përfiton në mënyrë të konsiderueshme nga kjo. /tch