Çfarë është vitamina D dhe pse është kaq e rëndësishme për shëndetin tonë?
Intervist me Prof. Dr. Dr. Halil Krasniqi, expert i shëndetësisë
Indeksonline: Z. Krasniqi, së fundmi po flitet shumë për rëndësinë e vitaminës D. A mund të na shpjegoni se çfarë është ajo dhe çfarë funksioni ka në organizëm?
Krasniqi: Vitamina D është një vitaminë e tretshme në yndyrë, e cila luan një rol jetik për shëndetin e kockave, forcimin e sistemit imunitar, shëndetin e muskujve, funksionimin e zemrës dhe madje edhe për shëndetin mendor. Ajo ndihmon trupin të thithë kalciumin dhe fosforin nga ushqimi – elementë thelbësorë për ndërtimin dhe mirëmbajtjen e kockave të forta. Nga e marrim vitaminën D dhe kush është më i rrezikuar nga mungesa e saj?
Indeksonline: Në ç’mënyrë e merr njeriu këtë vitaminë dhe cilët persona janë më të rrezikuar nga mungesa e saj?
Krasniqi: Organizmi ynë prodhon vetë vitaminën D përmes rrezatimit të diellit mbi lëkurë. Megjithatë, në vendet ku ka pak diell (sidomos në dimër), ose te personat që nuk dalin shpesh jashtë ose mbulojnë trupin, kjo sasi është e pamjaftueshme.
Rrezik më të lartë për mungesë kanë:
• Të moshuarit
• Foshnjat dhe fëmijët
• Personat me lëkurë të errët
• Gratë shtatzëna
• Personat mbipeshë
• Njerëzit që vuajnë nga sëmundje kronike të mëlçisë, veshkave apo zorrëve Cilat janë simptomat e mungesës së vitaminës D?
Indeksonline: Si mund ta kuptojmë nëse kemi mungesë të vitaminës D?
Krasniqi: Shenjat më të zakonshme janë:
• Lodhje kronike
• Dhimbje kockash dhe muskujsh
• Rënie e imunitetit (infeksione të shpeshta)
• Humor i ulët, depresion
• Rritje e rrezikut për fraktura
• Te fëmijët: deformime skeletore (rachitizëm) Në raste të tilla, rekomandohet matja e nivelit të vitaminës D në gjak (25-OH-Vitamina D). Kur dhe si duhet të merret vitamina D?
Indeksonline: Kush duhet të marrë suplement të vitaminës D dhe kur është koha më e mirë për ta përdorur atë?
Krasniqi: Nëse testi tregon mungesë, ose nëse personi bën pjesë në grupin me rrezik të lartë, atëherë rekomandohet marrja e vitaminës D në formë tablete, pike ose ampule. Koha më e mirë për marrje është gjatë mëngjesit, pas ushqimit (sepse tretet më mirë me yndyrë). Suplementimi është veçanërisht i rëndësishëm gjatë muajve të dimrit (tetor–prill). Cila është doza e rekomanduar dhe a mund të ketë rreziqe nga mbidozimi?
Indeksonline: A ekziston dozë e caktuar standarde dhe çfarë ndodh nëse merret më shumë se duhet?
Krasniqi: Për shumicën e të rriturve, 800–2000 IU (njësi ndërkombëtare) në ditë janë të mjaftueshme për mbajtjen e niveleve të shëndetshme. Në rast të mungesës së rëndë, mund të përshkruhen doza më të larta për një periudhë të kufizuar. Por kujdes: Doza shumë të larta pa kontroll mund të çojnë në hipervitaminozë D, e cila shoqërohet me:
• Nivele të larta kalciumi në gjak (hiperkalcemia)
• Të përziera dhe të vjella
• Dhimbje koke
• Dëmtim të veshkave
Prandaj, çdo suplementim i zgjatur duhet bërë nën mbikëqyrje mjekësore dhe me analizë gjaku të rregullt.
A ndikon vitamina D edhe në parandalimin e sëmundjeve të tjera?
Krasniqi: Po, shumë studime tregojnë se vitamina D mund të luajë rol mbrojtës edhe në:
• Sëmundje autoimune (si skleroza multiple, artriti reumatoid)
• Sëmundje kardiovaskulare
• Sëmundje të lëkurës (psoriaza)
• Kancer (p.sh. të zorrës së trashë) • Infeksione respiratore, përfshirë edhe forma të rënda të gripit apo COVID-19 Por këto efekte kërkojnë doza të balancuara dhe trajtim të personalizuar.
Indeksonline: A duhet marrë Vit D me ndonjë vitamin tjetër?
Krasniqi: Po, vitamina D duhet të merret së bashku me disa përbërës të tjerë për të pasur efekt maksimal dhe për të parandaluar komplikime
Përfundim: Çfarë duhet të mbajmë parasysh?
Krasniqi: Vitamina D nuk është “mrekulli” e vetme, por një komponent kyç i shëndetit të përgjithshëm.
Këshilla ime:
• Dilni rregullisht në diell (15–30 minuta në ditë)
• Konsumoni ushqime që përmbajnë vitaminë D (peshk yndyror, vezë, qumësht)
• Bëni kontroll periodik të nivelit të vitaminës D në gjak
• Merrni suplement vetëm nëse është e nevojshme dhe nën udhëzimin e mjekut
