Dy fjalë, në pritje të aktgjykimit të plotë të Gjykatës Kushtetuese
Shkruan: Kadri Kryeziu
DY FJALË, NË PRITJE TË AKTGJYKIMIT TË PLOTË TË GJYKATËS
KUSHTETUESENjoftimi i datës 8 Gusht 2025 i Gjykatës Kushtetuese nxori në pah katër elemente të vendimit, tekstin e plotë të të cilit jemi duke e pritur. 1. Kryesuesi Avni Dehari nuk ka vepruar në pajtueshmëri me Aktgjykimin KO124/25 të datës 26 Qershor 2025. 2. Këtë mos pajtueshmëri Gjykata e ka përdorur si justifikim për ta resetuar rrjedhjen e afatit 30 ditor për konstituimin e Kuvendit. 3. E drejta e nominimit për Kryetar të Kuvendit vazhdon të jetë e drejtë ekskluzive e grupit më të madh parlamentar, në këtë rast atij të partisë VETËVENDOSJE. 4. Një kandidat i caktuar për Kryetar të Kuvendit mund të nominohet vetëm tre herë. Pra, pas konsumimit të tentimit të tretë, grupi më i madh parlamentar duhet ta propozojë një kandidat tjetër.
Le të ndalemi pak te pikat 1 dhe 4, nga këto të cekura më sipër. Sa i përket veprimeve procedurale të Kryesuesit Avni Dehari, edhe unë i kam vërejtjet e mia. Konsideroj që Kryesuesi Dehari ka pasur të drejtë të tentojë votimin e fshehtë, por ka gabuar me vazhdimin, për 30 ditë, të insistimit vetëm në votim të fshehtë. Në mendimin tim profesional, në mungesë të një rregullimi të qartë procedural në favor të njërës apo tjetrës formë të votimit, janë vetë deputetët që vendosin se a do të votojnë hapur apo në mënyrë të fshehtë.
Refuzimi për të votuar në çështjen e komisionit për votim të fshehtë, në vetvete përbën refuzim të kësaj mënyrë të votimit. Nuk ka pasur nevojë që Kryesuesi Dehari, çdo 48 orë, për 30 ditë rresht, ta provojë të njëjtën gjë. Ky veprim i Kryesuesit Dehari tregon që periudha prej 26 Qershor e deri më 26 Korrik, kur vendoset masa e përkohshme e ndalimit të të gjitha aktiviteteve në seancë konstituive, është shfrytëzuar për taktizime politike dhe jo për zgjidhje procedurale të ngërçit. Por, thënë këtë, po ashtu mendoj që Gjykata nuk mund ta deklarojë aq lehtë Kryesuesin Dehari se paska vepruar në papajtueshmëri me Aktgjykimin KO124/25 të datës 26 Qershor 2025. Konsideroj që në tekstin e Aktgjykimit të datës 26 Qershor 2025, Gjykata Kushtetuese ka dështuar në gjënë më të thjeshtë, e që më së shumti pritet nga ajo, pra të jetë e qartë në formulime dhe konstatime.
Nuk është punë e Kryesuesit Dehari dhe e dikujt tjetër që të merret me qëmtime juridike se çfarë ka dashur të thotë Gjykata. Vetë Gjykata duhet të na tregojë këtë. Bashkangjitur keni pikat 141, 178, 180, 182 dhe 187 të Aktgjykimit KO124/25 të datës 26 Qershor 2025. Në pikat 141, 178 dhe 180, Gjykata riafirmon që, në mungesë të përcaktimeve të qarta kushtetuese dhe ligjore, të dy mënyrat e votimit janë të ligjshme. Pastaj në pikat 182 dhe 187 e fut në përdorim formulimin “praktikat e deritanishme parlamentare”. Logjikisht, formulimi “praktika të deritanishme parlamentare” nënkupton praktikën e zgjedhjes së kryetarit dhe të nënkryetarëve me votim të hapur, sepse kështu është vepruar deri tani. Por, pse Gjykata nuk e ka thënë këtë gjë në mënyrë të qartë urdhërore, “Kryesues vazhdo seancën konstituive sipas praktikave të deritanishme parlamentare duke e aplikuar votimin e hapur”, dhe pikë?
Pra, Gjykata Kushtetuese nuk mund t’i ikë pjesës së vet të përgjegjësisë për situatën e krijuar pas 26 Qershorit 2025. Për mua, si ekspert i të drejtës kushtetuese dhe ish nënkryetar i kësaj Gjykate, është e qartë që një urdhër i tillë i qartë, e që nuk lë hapësirë për interpretime kontradiktore, përbën një fizkulturë jo të lehtë ligjore, pra Gjykata ka dashur t’i shmanget futjes në një fushë ku i mungon kompetenca ligjore. Gjykata Kushtetuese nuk mund të interpretojë diçka për të cilën Kushtetuta dhe Rregullorja e Kuvendit qëndron e heshtur. Rregullimi ligjor nuk është punë e Gjykatave, por vetëm e trupave legjislative. Për mua, si profesionist i fushës, është me shumë interes të shohë se mbi çfarë argumentimesh juridike Gjykata do të justifikojë përcaktimin vetëm për votim të hapur? Praktika e mëhershme parlamentare nuk është normë juridike. As krahasimi me rregullimet kushtetuese dhe parlamentare të vendeve tjera nuk përbën bazë ligjore, sepse krahasimet vlejnë për norma të ndryshme brenda një sistemi unik juridik, pra jo për norma të ndryshme në sisteme të ndryshme juridike.
Po ashtu është shumë me interes të shohë si do të justifikohet përcaktimi për kufizim të së drejtës së nominimit vetëm tre herë për një kandidat të caktuar. Gjykatat, përfshirë edhe Gjykatën Kushtetuese, nuk e kanë kompetencën dhe fuqinë juridike që thjesht me vendim gjykate të krijojnë rregullime të reja juridike. Sot për sot, askund në botë përfshirë edhe diktaturat, nuk ekziston as edhe një rregullim shtetëror të tipit republikë gjyqësore, ku Gjykatat kanë edhe kompetenca legjislative. Konsideroj që, gjatë trajtimit të çështjeve që lidhen me ngërçin aktual (që është thellësisht politik dhe aspak juridik), Gjykata është dashur të rikujtojë praktikën e vet nga viti 2020, përkatësisht Aktgjykimin KO54/20 të datës 6 Prill 2020. Aso kohe, përballë veprimeve të Qeverisë së Kosovës, të cilat qëndronin në fushën e parregulluar me normë të qartë juridike, përkundër seriozitetit situatës dhe rrezikut të madh që përbente COVID19, Gjykata ishte e vendosur në gjykimin e drejtë që, pavarësisht presionit dhe rrezikut publik, sundimi i ligjit duhet të mbizotërojë dhe që zbrazëtirat juridike mund të plotësohen vetëm me normë të re juridike të aprovuar nga Kuvendi. Në fund duhet ta theksoj që e gjithë kjo situatë absurde është pasojë e Aktgjykimit KO119/14 të datës 27 Gusht 2014.
Ky vendim e ka përmbysur logjikën e rendit demokratik, duke instaluar mekanizma bllokues dhe veto informale në procesin si ndërtohen institucionet kryesore në vend. Zgjidhjen e përhershme duhet kërkuar në ndryshime kushtetuese ose në anulimin e plotë të këtij Aktgjykimi dhe rikthimin në rregulla sensus communis të rendit demokratik.
