Lufta e lë Ukrainën pa punëtorë
Dezertimi, shmangia e rekrutimit dhe mosha minimale prej 25 vjetësh e shërbimit të detyrueshëm ushtarak kanë kontribuar në një mungesë personeli që po pengon mbrojtjen e Ukrainës kundër pushtimit në shkallë të plotë nga Rusia, i cili mbush katër vjet në shkurt, nëse nuk arrihet paqja.
Por, nevoja e Kievit për të dërguar njerëz në front për shkak të mungesës së personelit, me mungesën e fuqisë punëtore që po godet shumë industri dhe disa qyteza pothuajse janë bosh sa i përket burrave që janë në moshën për shërbim ushtarak.
Është një dukuri e nxitur si nga rekrutimi ashtu edhe nga largimi, pasi miliona ukrainas janë larguar nga vendi. Disa nga ta janë burra në moshë për shërbim ushtarak të cilët kanë arritur të largohen nga shteti pavarësisht ndalesës aktuale që pamundëson që burrat e moshës 23-60 vjeç të largohen nga Ukraina.
“Mungesa e njerëzve me aftësi teknike dhe arsim është katastrofike”, tha për Radion Evropa e Lirë ekonomisti ukrainas, Oleh Penzin.
Sipas Qendrës Shtetërore të Punësimit, mungesat më të mëdha të fuqisë punëtore janë në arsim, transport tokësor, prodhim të produkteve metalike, prodhim të moblijeve dhe industritë e furnizimit me energji.
Ndërmarrjet strategjike, sikurse kompanitë e industrisë së mbrojtjes dhe hekurudhat, mbeten kryesisht të përjashtuara nga rekrutimit, por bizneset në mbarë Ukrainën po përballen me vështirësi, tha analisti politik, Kostyantyn Batozskiy.
“Punonjësi juaj mund të thirret për shërbim ushtarak në çdo moment dhe ky është një problem”, tha ai për REL-in.
“S’ka burra për të hapur varre për të vdekurit”
Në Makiv, një qytezë e vogël në rajonin e Hmelnitskit në perëndim të Ukrainës, burrat në moshë për luftë shihen shumë rrallë. Shumica janë rekrutuar ose janë larguar nga vendi, dhe ata që kanë mbetur mbajnë një profil të ulët për të shmangur mobilizimin, i cili nganjëherë kryhet nga grupe të oficerëve të rekrutimit, policë ose personel ushtarak që ndalojnë burrat në rrugë.
“Djemtë që punojnë me kompjuter mund të punojnë në banesën e tyre. Por, punëtorët… që dalin për të punuar, duke u përpjekur të fitojnë para për familjet e tyre – dhe ata i mbledhin si bagëti”, tha për Current Time Kateryna, një banore e Makivit, që u prezantua vetëm me emrin e saj.
“Nuk ka asnjë burrë që të hapë një varr për të vdekurit”, tha Kateryna. Ajo shtoi se kishte mësuar të përdorte një sharrë elektrike dhe mjete të tjera që nuk i kishte përdorur kurrë më parë, vetëm për t’ia dalë mbanë në punët e përditshme.
Qendra Shtetërore e Punësimit tha se mobilizimi ushtarak e ka bërë të vështirë mbushjen e vendeve të punës që tradicionalisht mbaheshin nga burrat. “Para luftës, gratë përbënin 55 për qind të të papunëve. Sot ky numër është rritur në 81 për qind”, tha për Shërbimin ukrainas të REL-it në mars zëvendësdrejtori i qendrës, Stanislav Pavlenko.
Sipas Khomenkos, bujqësia është ndër sektorët që janë goditur më shumti.
“Me rritjen e mobilizimit, shoferët e traktorëve dhe mekanikët kanë ndërruar profesion, duke kaluar në atë ushtarak”, tha ai. “Tani po përballemi me mungesë të personelit të kualifikuar deri në 15 për qind”.
Miliona kanë ikur. A do të kthehen?
Disa fermerë po shpresojnë të punësojnë adoleshentë, të cilët janë shumë nën moshën e rekrutimit, për punë sezonale – një praktikë që daton që nga koha sovjetike.
“Unë vetë kam marrë pjesë dikur – quhej punë praktike, por në të vërtetë ishte punë”, tha Khomenko.
Ndërsa shumë burra dhe disa gra po shërbejnë në ushtri, rreth 6-7 milionë ukrainas janë larguar nga shteti që nga kur Rusia nisi pushtimin në shkallë të gjerë në shkurt të vitit 2022. Sipas Organizatës Ndërkombëtare të Punës, rreth 1.6 milion të rritur, në moshë pune, e kanë lënë Ukrainën, shumica e tyre gra.
“Nëse arrijmë të kthejmë të paktën 40 për qind prej tyre, kjo do të ishte një ndihmë e madhe për ekonominë”, i tha REL-it ekonomisti Penzin, duke iu referuar burrave dhe grave.
Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, foli për problemin e fuqisë punëtore në gusht të vitit 2024.
“Nuk mund të lejojmë të humbasim ushtrinë tonë dhe rezervat e saj, por gjithashtu kemi shumë nevojë për punëtorë për vendet tona të punës”, tha ai. “Duhet të gjejmë një ekuilibër”.
Qeveria dhe bizneset po kërkojnë zgjidhje për këtë problem.
Në vendet evropiane, që kanë komunitete të mëdha ukrainase, Ukraina ka nisur krijimin e Qendrave të Unitetit, që synojnë ofrimin e mbështetjes dhe këshillave, si për ukrainasit që integrohen jashtë vendit, ashtu edhe për ata që po e shqyrtojnë kthimin vullnetar kur ky opsion të jetë i mundur.
“Ky është një projekt i ri, dhe nuk ka shumë për të thënë ende lidhur me të”, tha Batozskiy për Radion Evropa e Lirë.
Danylo, një refugjat 17-vjeçar që jeton në Gjermani dhe që u prezantua vetëm me emër, tha se nuk ka plane që të kthehet në Ukrainë.
“Nëse kthehem në qytetin tim të lindjes, do të duhet të filloj nga e para”, i tha ai Radios Evropa e Lirë. “Atje nuk kam asgjë”.
Punëtorë të huaj
Në Ukrainë, disa biznese ukrainase po sjellin punëtorë të huaj ose po e shqyrtojnë këtë mundësi.
Në mars, Lamella, një prodhues mobiliesh në Tiaçiv, pranë kufirit me Rumaninë në rajonin perëndimor të Transkarpatias, larg vijës së frontit, ka punësuar punëtorë nga Bangladeshi.
“Kemi shumë gra – rreth 60 për qind – që punojnë në makineritë për pjesë të vogla, por ka pozita që kërkojnë forcë mashkullore”, tha për Shërbimin ukrainas të REL-it Yaroslav Shcherban, drejtori komercial i Lamella-s.
Ish-ministri i Ekonomisë, Tymofiy Mylovanov, i tha medias Ukrayinska Pravda se Ukraina mund të ketë nevojë për deri në 10 milionë migrantë për të sjellë ndryshime pozitive në ekonominë e vendit. Sipas tij, ata do të jenë kryesisht profesionistë të punëve fizike apo teknike.
Batozskiy tha se beson se është tepër herët për të bërë një parashikim të tillë. “Së pari duhet t’ mbijetojmë luftës dhe pastaj të vlerësojmë se çfarë na nevojitet”, tha ai.
Penzin gjithashtu tha se paqja mund të jetë e vetmja gjë që do të rregullojë vërtet situatën.
“Gjëja e parë që nevojitet për të zgjidhur mungesën e fuqisë punëtore është të përfundojë lufta. Pastaj gjithçka do të zgjidhet me kalimin e kohës”, theksoi ai.
