NASA: Vrima e ozonit në 2025, një nga më të voglat në dekada

Vrima e ozonit mbi Antarktidë në vitin 2025 është zyrtarisht pesë herë më e vogël që nga viti 1992, një moment historik që shkencëtarët e NASA-s dhe NOAA-s thonë se pasqyron dekada të angazhimit global për mbrojtjen e mjedisit.

Falë Protokollit të Montrealit dhe kufizimeve të tij afatgjata mbi kimikatet që shkatërrojnë ozonin, shtresa mbrojtëse e ozonit  vazhdon rimëkëmbjen e saj të ngadaltë, por të qëndrueshme.

Sinjal i një progresi të vërtetë dhe të matshëm

Vrima e ozonit ka qenë një nga shenjat më të dukshme të ndikimit njerëzor në planet.

“Siç ishte parashikuar, po shohim vrimat e ozonit që po bëhen më të vogla në sipërfaqe sesa ishin në fillim të viteve 2000. Ato po formohen më vonë gjatë sezonit dhe po shpërbëhen më herët”, shpjegoi shkencëtari i NASA-s, Paul Newman.

Një vrimë ozoni që formohet vonë do të thotë më pak javë hollim të shtresës, dhe një shpërbërje e hershme kufizon kohëzgjatjen e ekspozimit të dëmshëm ndaj rrezeve ultravioletë.

Protokolli i Montrealit: marrëveshja globale që dha rezultat

Kur u nënshkrua Protokolli i Montrealit në vitin 1987, ishte një akt i unitetit të rrallë ndërkombëtar. Vendet ranë dakord të hiqnin gradualisht klorofluorokarbonet (CFC), halonet dhe kimikatet e tjera, substanca që shkencëtarët i lidhnin me shkatërrimin e shtresës së ozonit.

Pothuajse katër dekada më vonë, ndryshimi është i dukshem.

Maksimumi i vitit 2025

Vrima e ozonit ne vitit 2025 arriti madhësinë e saj maksimale më 9 shtator, duke mbuluar

22.87 million km². Kjo është rreth 30 përqind më e vogël se vrima rekord e matur në vitin 2006.

“Dëmi nuk u zhduk, por bota ndaloi së përkeqësuari situatën, dhe tani natyra po riparon ngadalë veten”, thotë Newman.

Kushtet atmosferike ndihmuan gjithashtu

Ndërsa kimikatet e reduktuara që shkatërrojnë ozonin bënë punën e rëndë, kushtet atmosferike i dhanë vitit 2025 një shtytje shtesë në drejtimin e duhur.

Vorbulla polare e këtij viti, sistemi i ngrirë i vorbullave që formohet mbi Antarktidë, ishte më e dobët se zakonisht. Kjo i mbajti temperaturat stratosferike pak më të larta, duke kufizuar reaksionet kimike që shkatërrojnë ozonin.

Gjurmimi i vrimës së ozonit

Shkencëtarët vazhdojnë të mbështeten si në imazhet satelitore ashtu edhe në matjet me balona në lartësi të madhe për të monitoruar shtresën e ozonit.

Modeli GEOS-5 i NASA-s dhe programi Ozone Watch ofrojnë harta të detajuara që tregojnë se ku ozoni bie nën 220 njësi Dobson.

Këto matje ndihmojnë në përcaktimin jo vetëm të madhësisë së vrimës, por edhe të asaj se sa herët formohet, sa zgjat dhe strukturës së saj të brendshme kimike, të gjitha thelbësore për parashikimet afatgjata të klimës dhe shëndetit.