Alergjia kufizon jetën tonë

Prof. Dr. Dr. Halil Krasniqi, ekspert i shëndetësisë

Në rastin e një alergjie, sistemi imunitar reagon në mënyrë tepër të ndjeshme ndaj substancave ekzogjene të padëmshme (alergeneve) si pjalmi i bimëve ose ushqime të caktuara. Simptomat ndonjëherë janë vetëm të lehta, por gjithashtu mund të jenë shumë shqetësuese dhe të kufizojnë jetën e përditshme.

Egzistojnë mënyra të ndryshme për të trajtuar një alergji. Disa shkaktarë të alergjive mund të shmangen – të tjerët vështirë nuk mund të shmangen fare. Shkaktarët tipikë për një alergji janë:
Polenit
Marimangat e pluhurit të shtëpisë
Kafshë shtëpiake dhe të fermës
Insekticid
Ushqimi
Medikamentet (Antibiotikët, Analgetikët, etj)
Alergjenët e kontaktit (p.sh. metale ose aroma)
Kallëpe, Këpurdha, mykth.

eaksionet alergjike janë më të zakonshme në traktin respirator, lëkurë dhe mukoza. Simptomat zakonisht shfaqen menjëherë pas kontaktit, ndonjëherë disa orë ose ditë më vonë.

Alergjitë njihen edhe si mbindjeshmëri. Megjithatë, ka mbindjeshmëri që nuk kanë të bëjnë fare me një alergji. Këto përfshijnë intolerancat e caktuara ushqimore (intolerancat). Meqenëse simptomat mund të jenë të ngjashme, një ekzaminim i plotë mjekësor është i rëndësishëm. Nëse konstatohet se simptomat janë shkaktuar nga një reaksion alergjik, ato mund të trajtohen në përputhje me rrethanat ekrijimit të tyre.

Simptomat

Simptomat tipike të alergjive janë:
Teshtitje, kollitje, tharje e grykës.
Probleme me frymëmarrjen, entje të mukozës, asfiksi
Sy të përlotur, të skuqur, të ënjtur.
Kruarje
Skuqje të lëkurës
Enjtje e mukozave
Problemet gastrointestinale (hapsira e gojës, ezofahu, stimaku, zorrët, melqia)
Në shumicën e rasteve, pjesët e trupit që kanë kontakt të drejtpërdrejtë me shkaktuesin e alergjisë (alergjen) reagojnë menjëherë dhe sëmurën. Ushqimi mund të shkaktojë kruajtje dhe ënjtje të gojës dhe gjuhës. Trakti i sipërm respirator vjen në kontakt fillimisht me polenin, duke rezultuar në rrjedhje të hundës ose teshtitje.
Ethet sezonale të barit vërehen vetëm gjatë sezonit të polenit. Alergjitë ndaj marimangave të pluhurit të shtëpisë ose kafshëve shtëpiake mund të shkaktojnë simptoma gjatë gjithë vitit, pasi alergjenët nuk janë në ajër vetëm në pranverë ose verë. Në rastin e alergjive ndaj ilaçeve dhe insekticideve, simptomat janë të kufizuara në situata individuale, por shpesh janë shumë më të rënda.
Një reaksion anafilaktik mund të ndodhë nëse jeni alergjik ndaj ushqimit, helmit të insekteve ose ilaçeve të caktuara. Ky lloj alergjie, është një emergjencë dhe mund të jetë kërcënuese për jetën. Simptomat gjithashtu përhapen në pjesë të tjera të trupit – për shembull në traktin gastrointestinal, traktin respirator ose sistemin kardiovaskular. Një reaksion anafilaktik mund të shkaktojë, ndër të tjera, kruajtje, ënjtje, dhimbje barku, nauze, të vjella, dëmtim të vetëdijes, gulçim dhe rënie të presionit të gjakut.
Shkaqet dhe faktorët e rrezikut
Tendenca për një alergji është shpesh familjare. Ne mjekësi ne e quajmë një tendencë të tillë “atopi”. Nëse kjo në të vërtetë rezulton në një alergji varet, ndër të tjera, nga ndikimet mjedisore. Faktorë të tillë si ndotja e ajrit dhe tymi i cigares mund të nxisin alergjitë dhe sëmundjet dytësore si astma bronchiale, veshtirësi me mushkërit dhe ushqimin.
Në një reaksion alergjik, sistemi imunitar i trupit reagon ndaj disa proteinave të huaja, në fakt të padëmshme (alergjene) si një patogjen ose trup i huaj. Marimangat e pluhurit të shtëpisë ose ushqimi normalisht nuk paraqesin ndonjë rrezik për trupin – por ato shkaktojnë simptoma në rastin e një alergjie. Sepse sistemi imunitar formon antitrupa (antitrupa IgE) kundër këtyre substancave sepse i konsideron të dëmshme dhe përpiqet t’i luftojë ato.
Këto antitrupa formohen në kontaktin e parë me alergjenin dhe lidhen me qeliza specifike. Ky proces quhet “sensibilizimi”. Nëse ka kontakt të mëvonshëm, këto qeliza lëshojnë substanca kimike, duke përfshirë hormonin e indeve histamine. Prandaj këto substanca më pas shkaktojnë reaksione alergjike si teshtitje, kollitje ose skuqje të lëkurës.
Zhvillimi i një alergjie
Frekuenca
Si në Kosovë ashtu edhe në Gjermani rreth një në tre persona, do të diagnostikohen me një sëmundje alergjike gjatë jetës së tyre, nese këta përsona i nënshtrohen një testi të alergjisë. Rreth 20 deri në 25% e të gjithë fëmijëve dhe të rinjve kanë ethe, astmë ose neurodermatit. Gjatë 30 viteve të fundit, numri i njerëzve me alergji është rritur në përgjithësi. Kjo ndoshë nga numri i madhë i sukstancave kimike të shtuara në natyre por edhe në pjesën dermuese të ushëimit dhe artikujve ushqimor të cilët ne i marrim regullisht.
Kursi
Alergjitë zakonisht fillojnë në fëmijëri dhe adoleshencë dhe shpesh zgjasin gjatë gjithë jetës. Megjithatë, disa regres tek të rriturit. Disa alergji ushqimore, të tilla si qumështi ose vezët e pulës, gjithashtu mund të zhduken përsëri, kurse alergjia ndaj kikirikut zakonisht nuk zhduker dhe është shumë e rezikshme. Nëse një alergji mund të regresohet ajo varet shumë nga shkaktari.

Simptomat janë shpesh vetëm të lehta në fillim, por më pas ato përkeqësohen me kalimin e kohës. Ndonjëherë krijohen edhe sëmundje të tjera sekundare. Ethet e barit mund të çojnë në të ashtuquajturin ndryshim të dyshemesë gjatë shumë viteve. Kjo do të thotë që simptomat përhapen në traktin e poshtëm të frymëmarrjes dhe zhvillohet astma. Alergjitë mund të nxisin gjithashtu edhe neurodermatitin, i cili shiqëron të sëmuarin tërë jetën.

Një reaksion alergjik ndaj polenit, për shembull, mund të shoqërohet me një alergji ndaj ushqimeve të caktuara. Pastaj dikush flet për një alergji të kryqëzuar. Një alergji e kryqëzuar lind sepse alergjenët e ndryshëm përmbajnë proteina të ngjashme ndaj të cilave sistemi imunitar reagon.
Diagnoza
Në konsultën me mjekun pyetja e parë ka të bëjë me simptomat, kushtet e jetesës dhe historinë mjekësore. Në medicinë ekzistojnë teste të ndryshme për të zbuluar një alergji:
Skin prick test: Ky test përdoret kur dyshohet për një alergji të tillë si ethet e barit, në të cilën ndodh një reagim menjëherë pas kontaktit me nxitësin. Për testin, alergjenët e mundshëm aplikohen në parakrah në një distancë të caktuar nga njëri-tjetri. Lëkura më pas gërvishtet pak në këto pika në mënyrë që alergjenët të mund të hyjnë në lëkurë. Nëse lëkura në këto zona skuqet dhe fryhet si një pickim i madh mushkonjash, është një reaksion alergjik.
Procedura e një testi prick
Testi epikutan (patch test): Ky test është i përshtatshëm për alergjitë e dyshuara që bëhen të dukshme vetëm gjysmë dite deri në 3 ditë pas kontaktit me nxitësin. Për këtë qëllim, një suva me alergjenin e dyshuar ngjitet në shpinë për 1 deri në 2 ditë dhe kontrollohet për të parë nëse lëkura fryhet, skuqet dhe kruhet.

Test provokimi
Në këtë test ju jeni të ekspozuar ndaj alergeneve të ndryshëm dhe kontrolloni nëse reagoni ndaj tyre. Nëse dyshohet për një ftohje alergjike, për shembull, ekstraktet e alergjenit aplikohen në mukozën e hundës me llak ose në formën e pikave. Nëse membrana mukoze fryhet, ju duhet të teshtini dhe hunda fillon të rrjedhë, kjo tregon një ftohje alergjike. Një test provokimi zakonisht kryhet vetëm nëse testet e tjera nuk kanë dhënë ndonjë rezultat domethënës.
Ndonjëherë mund të nevojitet edhe një test gjaku (test laboratorik) për të gjetur antitrupa ndaj alergjenëve të caktuar, për shembull, kur një test i lëkurës është shumë i rrezikshëm ose kur rezultati më parë, ishte i pasigurt. Përveç kësaj, jo të gjithë alergjenët janë të përshtatshëm për një test të lëkurës.
Testet e alergjisë ofrohen nga specialistë të specializuar në alergologji, kryesisht dermatologë, specialistë ORL, pulmonologë ose pediatër.
Parandalimi
Zhvillimi i një alergjie është shpesh i pashmangshëm. Disa masa ndoshta mund të zvogëlojnë disi rrezikun. Për shembull, fëmijët që janë ushqyer ekskluzivisht me gjirin (Qumështin e Nënës) për 4 deri në 6 muajt e parë të jetës, zhvillojnë astmë alergjike shumë më rrallë. Megjithatë, sipas studimeve, kjo bën pak ose aspak ndryshim për simptoma të tjera si riniti alergjik. Ata që nuk pinë duhan dhe fëmijët që rriten në një mjedis pa duhan kanë gjithashtu një rrezik më të ulët të alergjive.

Nëse gjatë egzaminimeve personi ka një rrezik të lartë të alergjive, mund të ketë kuptim të madhe që më shtëpi të mos mbahen shtazë shtepiake si mace apo qen, në mënyrë që të mos inkurajoni një alergji ndaj shtazëve shtepiake
Trajtimi
Në medicinë ekzistojnë opsionet e mëposhtme për të lehtësuar simptomat e alergjisë:
Shmangni kontaktin me alergenet. Se sa sukses ka kjo, varet kryesisht nga lloji i nxitësit. Disa ushqime ose substanca kimike zakonisht mund të shmangen mjaft lehtë. Eshtë shumë vështirë ta mbroni veten kundër polenit, sepse ai gjendet kudo ne natyre në stinën përkatëse. Megjithatë, kalendarët e numërimit të polenit dhe faqet përkatëse të informacionit në internet mund të tregojnë se sa e lartë është barra në rajone të caktuara. Në rastin e një alergjie ndaj marimangave të pluhurit të shtëpisë, është e mundur që të zvogëlohet disi barra në familje, për shembull duke pastruar rregullisht, duke përdorur çarçafë krevat rezistent ndaj marimangave dhe duke hequr kolektorët e pluhurit.
Mjekimi
Në trajtim adequat, përdoren shpesh antihistaminikë ose preparate kortizonike, veçanërisht për ftohjet alergjike dhe konjuktivitin alergjik. Këto mjete janë të disponueshme në formën e tabletave, sprejit të hundës ose injeksioneve, ndër të tjera. Pomadat ose kremrat e kortizonit përdoren gjithashtu për reaksione alergjike të lëkurës.
Hiposensitizimi (imunoterapia specifike):
Ngjashëm me vaksinimin, ky trajtim përfshin injeksione të rregullta të dozave të ulëta të alergjenit nën lëkurë ose si tableta ose pika nën gjuhë. Desensibilizimi zgjat rreth 3 deri në 5 vjet. Ofrohet kryesisht për alergjitë ndaj polenit, marimangave të pluhurit të shtëpisë dhe helmit të insekteve.
Deri më tani nuk ka asnjë provë që substancat bimore, homeopatike ose akupunktura mund të ndihmojnë me alergjitë. Shumë e rëndësishme është, kujdesi i venqant kundër substancate alegjike, nëse jeni alergjik por edhe mbartja me vehte e medikamenteve kundër alergjise.