“Kosova është demokraci, Serbia jo”

“Këtë verë, një mosmarrëveshje mes Serbisë dhe Kosovës, çoi sërish në përshkallëzim të situatës. Dhe kryeministri kosovar Albin Kurti paralajmëroi se lufta e Rusisë mund të përhapet në Ballkan. E pyetëm: A është vërtetë kaq keq zoti Kurti?

Albin Kurti tani është aty ku ka dashur të jetë gjithmonë. Pas një dere me një pllakë masive bronzi ku shkruan “Kryeministri”. Dhoma është në fund të një korridori të gjatë, në katin e tretë të një ndërtese, me zyre me pasqyrë, mu në qendër të Prishtinës. Dikur bankë, tani është zyra qeveritare e shtetit më të ri në Evropë.

47-vjeçari është në detyrë që nga marsi i vitit 2021. Fitorja e tij dërrmuese u konsiderua një pikë kthese në historinë e pasluftës së Kosovës. Me Kurtin, në ndërtesën e qeverisë u zhvendos edhe një brez i ri: të rinj, shumë prej tyre pjesë e diasporës, të shkolluar jashtë vendit. Ata alternojnë mes anglishtes dhe shqipes , një fotografi e Bernie Sanders, amerikanit të majtë, është varur në mur pranë Skënderbeut, heroit kombëtar mesjetar të shqiptarëve.

Është 9 shtator dhe në Prishtinë bie shi. Vera po kalon, gjë që shihet edhe nga fakti se numri i automjeteve me targa zvicerane nëpër rrugë është në rënie. Për Kurtin, këta ishin muaj krize: inflacion, mungesë energjie dhe më pas, në fund të korrikut, të shtëna dhe sirena në kufirin me Serbinë. Situata mes Serbisë dhe Kosovës ka kohë që nuk ka qenë aq e tensionuar sa ishte këtë verë.

Një mosmarrëveshje rreth dokumenteve për hyrje  dhe targave u përshkallëzua, dhe retorika midis Beogradit dhe Prishtinës është më helmuese sesa ka qenë në një kohë të gjatë. Presidenti serb Aleksandar Vuçiq pretendon pa asnjë arsye të dukshme se shqiptarët duan të dëbojnë serbët nga Kosova. Albin Kurti, nga ana tjetër, ka paralajmëruar, që nga lufta në Ukrainë, se pushtimi rus mund të përhapet në Ballkan. Përshkallëzimi më i fundit me ndërmjetësimin e BE-së, i dha fund asaj situate. Por të dyja palët janë shumë larg nga qëllimi kryesor i dialogut. Deri më sot, Serbia nuk e ka njohur pavarësinë e Kosovës, të cilën e shpalli në vitin 2008. Në ndryshim nga mbi 100 vende anëtare të OKB-së, përfshirë Zvicrën që e njohin atë.

Zoti Kurti, presidenti serb Aleksandar Vuçiq së fundmi ju ka quajtur “Zelenski i vogël”. A ju nderon kjo?

Vuçiqin e kisha cilësuar më parë si “Putin i vogël” në Facebook. Unë nuk mendoj se ai ishte mjaft kreativ në mënyrë që të dalë me diçka më të mirë.

Putin pushtoi Ukrainën disa muaj më parë. Ushtria serbe nuk e ka kaluar kufirin me Kosovën që nga përfundimi i luftës në vitin 1999. Në këtë rast, a mos po e  teproni?

Jo, për mendimin tim Serbia është një regjim klient i Kremlinit. Serbia dhe Rusia zhvillojnë stërvitje të përbashkëta ushtarake të quajtura “Mburoja Sllave” dhe “Vëllazëria Sllave”. Pjesa më e madhe e industrisë së naftës në Serbi është në pronësi të Gazpromit. Ministria ruse e Mbrojtjes ka ngritur zyrën e saj në kuadër të Ministrisë së Mbrojtjes së Serbisë. Serbia merr tanke dhe sisteme armatimi nga Moska. Gjermania është gjithashtu e varur nga nafta e Putinit. Por ajo që e bën Serbinë unike në Evropë është se ajo refuzon të mbështesë sanksionet e BE-së kundër Putinit. Sot, 70 për qind e serbëve kanë një opinion pozitiv për Vladimir Putin. Në të njëjtën kohë, mbështetja për Bashkimin Evropian ka rënë në nivelin më të ulët historik prej 30 për qind. Ky humor është përhapur edhe te serbët në Kosovë, veçanërisht në veri të vendit.

Për veriun do të flasim më vonë. Së pari një pyetje themelore: në një intervistë në fillim të gushtit ju paralajmëruat për një luftë me Serbinë. A është vërtetë situata kaq keq?

Nuk kemi frikë, por jemi vigjilentë. Ne mbetemi të shqetësuar. Sipas meje, ka katër arsye që e bëjnë një konflikt të imagjinueshëm. Së pari, Serbia ende nuk e njeh pavarësinë e Kosovës. Ajo lufton kundër njohjes sonë ndërkombëtare dhe në të njëjtën kohë financon  strukturat ilegale brenda Kosovës për të minuar sundimin e ligjit dhe sovranitetin tonë. Së dyti: Në Serbi nuk mund të pajtohen me krimet e luftës të kryera në vitet 1990. Nuk ka keqardhje. Arsyeja e tretë që më shqetëson: Kosova është demokraci, Serbia jo. Kushdo që kufizohet me një autokraci është në rrezik. Së katërti, Beogradi zyrtar mban lidhje të ngushta me presidentin despotik rus Putin. Vuçiq e ka takuar Putinin gati 20 herë në 10 vjet, më e fundit më 25 nëntor 2021 në Soçi, tre muaj para fillimit të luftës. Tani e citoj Vuçiqin: “Ne folëm për standarde të dyfishta dhe hipokrizi në marrëdhëniet ndërkombëtare. Presidenti Putin e kupton se për çfarë po flas. Ne folëm edhe për veriun e Kosovës dhe ia tregova atë Putinit në hartë”. Pse Putini është i interesuar për veriun e Kosovës, pyes veten.

Për Putinin, ndërhyrja e NATO-s në vitin 1999 kundër Serbisë ishte një fyerje. Ai kurrë nuk e njohu pavarësinë e Kosovës. Para luftës, Putin foli jashtëzakonisht shpesh për Kosovën. Ai e përdori këtë si shembull për të justifikuar pushtimin e tij në Ukrainë. Si i përgjigjeni atij?

Populli i Kosovës ka përjetuar gjenocid. Në pranverën e vitit 1999, 19 vende të NATO-s u mblodhën dhe bombarduan një vend të vogël në Evropë. Pra, duhet të ketë qenë shumë keq. Është shumë e vështirë të kesh 19 shtete në bord, aq më tepër që janë shtete demokratike, e ku ka pasur protesta kundër ndërhyrjes. Në Ukrainë situata është shumë e ndryshme. Është ushtria ruse që po kryen një ndërhyrje ushtarake – në Krime, në Donbas, në të gjithë Ukrainën.

Derisa po paralajmëronit për një luftë të mundshme, mijëra të rinj kërcenin në një koncert të këngëtares Dua Lipa në Prishtinë. Gjendja e krizës ekziston vetëm në retorikën e politikanëve?

Jam dakord me ju: njerëzit e zakonshëm nuk duan konflikt dhe nuk e inkurajojnë atë. Disa qindra njerëz të financuar nga Beogradi e bëjnë këtë. Shumë prej tyre kanë fituar përvojë në luftërat e ish-Jugosllavisë.

Në vitet 1990, Vuçiq ishte ministri i informacionit i një regjimi që ju arrestoi dhe deportoi në Serbi. 22 vjet më vonë ata të dy të atëhershmit janë ulur në një tryezë dhe po negociojnë të ardhmen e vendeve të tyre. A është kjo një kënaqësi personale për ju?

Jo ne të vërtetë. Do të preferoja shumë që në Serbi të shihja politika progresive dhe pro-evropiane. Por nuk është kështu. Nga ana tjetër, atmosfera gjatë takimeve tona në Bruksel është përmirësuar.

A keni shtrënguar ndonjëherë duart me njëri-tjetrin?

Jo kurrë. Kjo për shkak se jemi takuar tre nga katër herë gjatë pandemisë dhe nuk ka ende një marrëveshje përfundimtare.

Le të kalojmë te ngjarjet aktuale. Veriu i Kosovës është i populluar kryesisht me serbë, rreth 50,000 banorë. Më 31 korrik u ngritën barrikada në kufi. Dezinformimet në Tëitter u përhapën. Papritmas u fol për një sulm të Serbisë. Çfarë ndodhi në të vërtetë?

Atë ditë u ngritën 13 barrikada, 9 prej tyre në më pak se 10 minuta. Bandat kriminale që janë pjesë e strukturave ilegale në veri të lidhura me Beogradin ato i vendosën. Qëllimi i tyre ishte që më pas të mbronin individë të armatosur. Situata ishte shumë e rrezikshme dhe e tensionuar. Mund të jemi të lumtur që nuk ka pasur vdekje.

Një Njësi Speciale e policisë kosovare, e njohur si ROSU, vazhdon të shkojë në veri për të goditur aktivitetet e kontrabandës. Për shumë serbë ata janë armik. Të rinjtë u referohen atyre si “pushtues”?

E dini çfarë është interesante? Nga prilli i vitit të kaluar dhe këtë gusht, forcat speciale të Kosovës arrestuan 71 persona në veri: 33 shqiptarë, 26 serbë të Kosovës, 6 serbë nga Serbia, 3 romë, 2 boshnjakë dhe një goran.

A thua se etnia nuk ka rëndësi nga këndvështrimi i policisë?

Krimi i organizuar është multietnik dhe ndërkufitar. Strukturat ilegale të Serbisë në veri të Kosovës padyshim që kanë një problem me policinë tonë që t’i godasë ato. Në luftën kundër rrugëve të kontrabandës, laboratorëve të drogës dhe minierave ilegale të bitcoin-it, policia jonë është sulmuar vazhdimisht, e vetëm këtë vit dhe vitin e kaluar, kjo ka ndodhur mbi 40 herë. Janë pikërisht këta kriminelë që ngritën barrikadat në korrik. Disa janë në listat e të sanksionuarve nga SHBA.

Sapo jam kthyer nga Mitrovica. Qyteti është i ndarë etnikisht në jug me shqiptarë dhe veri serbë. Në jug, flamujt e SHBA-së valëviten, e në veri “Z”, simboli i luftës së agresionit të Rusisë, është skalitur në muret e shtëpive. Si dëshironi ta rregulloni këtë hendek të thellë në shoqërinë tuaj?

Shumica e serbëve në Kosovë e dinë se kohët kanë ndryshuar. Ata janë të integruar dhe një shembull i mirë për këtë është se mbi 130 mijë  prej tyre tani kanë letërnjoftime kosovare. Ekziston vetëm një pakicë e vogël – midis 2 mijë dhe 5 mijë njerëz – që refuzojnë t’i njohin ato. Jam optimist se gjërat do të ecin për mirë. Strukturat ilegale po humbasin gjithnjë e më shumë ndikimin. Për shkak të kësaj, ata po bëhen gjithnjë e më agresivë. “Z” në muret e shtëpive është një shenjë e kësaj.

Njerëzit në veri vozisin me targa të lëshuara në Beograd. Ata i duan të tjerat?

Ne po punojmë shumë që serbët në Kosovë të kalojnë në targat e Kosovës sepse vetëm ato janë të ligjshme në këtë shtet. Tani ia kam shtrirë dorën popullit. Kushdo që regjistron veturën e tij deri më 31 tetor, nuk paguan as taksa dhe as tarifë regjistrimi. Kjo është shumë tërheqëse për serbët në Kosovë. Pikërisht për këtë po bëjnë presion strukturat ilegale. Por ka ende kohë të mjaftueshme.

Ndërtesat në veri janë të mbuluara me qindra pankarta që shpallin “Jo dorëzim!”. Njerëzve u kërkohet veçanërisht të mbajnë targat e tyre serbe. A do të përfundoni ju këtë, duke i detyruar ata?

Pas datës 1 nëntor, këto shenja do të jenë të paligjshme dhe ne do të veprojmë në përputhje me ligjet tona.

Më 15 gusht 2021, talebanët morën pushtetin në Afganistan pasi NATO ishte tërhequr më parë nga vendi. A mund t’u besoni amerikanëve?

NATO do të mbetet në Kosovë sepse Kosova dëshiron të anëtarësohet në NATO. Të dyja janë pjesë e historisë së njëri-tjetrit – dhe kështu do të vazhdojë të jetë edhe në të ardhmen. Nuk ka asnjë paralele mes Afganistanit dhe Kosovës. E vetmja gjë që pyeta veten për ato që ndodhen me 15 gusht ishte: Si mund të ndihmoj me çështjen e refugjatëve? Si rezultat, Kosova pranoi rreth 1,800 refugjatë afganë. NATO na ofron mbrojtje dhe siguri, dhe ne gjithashtu kontribuojmë diçka në aleancën e mbrojtjes perëndimore. Nga marsi deri në qershor të vitit të kaluar morëm pjesë në stërvitjen ushtarake “Defender Europe” me 330 ushtarë dhe së bashku me ushtrinë amerikane dërguam një forcë paqeruajtëse në Kuvajt.

Ju i thoni të gjitha këto duke ditur që administrata juaj e parë u përmbys me urdhër të Uashingtonit?  I dërguari i Trump për Ballkanin, Richard Grenell donte që ju të largoheshit. Ai të shihte si një ngatërrestar me të cilin nuk mund të bësh marrëveshje?

Kosova e konsideron SHBA-në mik, partner dhe aleat për sigurinë dhe mbrojtjen tonë. Përsëri, me përjashtim të Bjellorusisë, nuk ka asnjë vend më afër Kremlinit sesa Serbia. Kjo është arsyeja pse SHBA është më e rëndësishme për ne se çdo vend tjetër. Por, sigurisht, nuk jam dakord me gjithçka që thonë përfaqësuesit e SHBA. Kjo u bë e qartë në vitin 2020 kur i dërguari i Trump për Ballkanin, Grenell, donte që unë të hiqja dorë nga kërkesat e mia ndaj Serbisë.

Grenell ju quan “fashist” në Twitter. Çfarë do të thotë kjo për Ballkanin nëse shefi i Grenellit, Donald Trump, rikthehet një ditë?

Jam optimist se gjërat do të shkojnë për mirë në SHBA. Joe Biden është sot politikani më përparimtar në botë. Shpresoj që kjo ndjenjë transatlantike të mos humbasë. Shpresoj për më të mirën.

Në nivel lokal, partia juaj Vetëvendosje së fundmi pësoi një disfatë. Opozita fitoi në shumicën e komunave. Si e shpjegoni këtë?

Opozita është bashkuar kundër nesh. Qeverisja është e lodhshme. Nuk të jep aq kohë të jesh pranë bazës së partisë dhe të takosh njerëz. Pandemia na ka goditur më shumë se partitë e tjera që tradicionalisht janë reklamuar përmes spoteve në TV. Metoda jonë kanë qenë gjithmonë takimet publike.

A mund të ndodhë që keni marrë më pak vota sepse diaspora në Gjermani apo Zvicër nuk ka votuar?

Ke te drejte. Në nivel lokal, ajo merr pjesë në një numër shumë më të vogël.

Le të marrim një të re shqiptare nga Zvicra – gjenerata e dytë apo e tretë. Jeton në Bernë dhe vjen një herë në Kosovë gjatë verës. A duhet lejuar një person i tillë të ketë fjalën e tij në politikën e vendit tuaj?

Më shumë aeroplanë udhëtojnë ndërmjet Prishtinës dhe Zvicrës në ditë sesa ka lidhje me autobus ndërmjet qyteteve të veçanta. Diaspora nuk vjen vetëm një herë në vit, por disa herë. Çdo i treti qytetar i Kosovës jeton jashtë vendit – shumica e tyre në Gjermani dhe Zvicër. Transfertat nga jashtë përbëjnë 20 për qind të Prodhimit të Brendshëm Bruto. Ata mund të mos jetojnë këtu, por na ndihmojnë të jetojmë këtu. Për këtë kontribut material dhe financiar, por edhe për njohuritë që na sjellin, duhet të kenë fjalën politike.

Megjithatë, diaspora nuk zëvendëson shtetin social. Si keni ndërmend ta luftoni varfërinë në vendin tuaj?

Unë e konsideroj si model sistemin e arsimit të dyfishtë në Gjermani, Zvicër dhe Austri. Ne duhet të lidhim nevojat e tregut të punës me arsimin. Disa ditë më parë ndoqa një klasë me nxënës të moshës 15 deri në 18 vjeç: parukierë, muratorë, ndihmës spitalesh, kuzhinierë. Ata janë në shkollë tre ditë në javë dhe në kompani dy ditë në javë. Kjo është një mënyrë për të luftuar varfërinë dhe për të krijuar vende pune.

Qeveria juaj së fundmi miratoi paketa me vlerë miliona euro për të luftuar inflacionin dhe krizën energjetike. Ekspertët e ekonomisë kritikojnë: Paratë e shpejta për disa muaj nuk janë një strategji veçanërisht e qëndrueshme?

Studentët kanë marrë pagesa të njëhershme prej 100 euro – për herë të dytë. Ka pasur edhe përfitim për fëmijët e për nënat me fëmijë të vegjël. Kemi rritur pensionet me 11 për qind dhe ato për invalidët me 33 për qind. Sipërmarrësit vendas, ofruesit e shërbimeve dhe shitësit me pakicë kanë marrë gjithashtu para. Ne kemi hartuar një paketë stimulimi ekonomik dhe një paketë inflacioni. Ne gjithashtu subvencionojmë konsumin e energjisë dhe lehtësojmë ata që reduktojnë konsumin, pra kursejnë energjinë. Por shpresoj që ne si e gjithë Evropa të dalim nga kjo krizë. Dhe shpresoj t’i mbijetojmë dimrit. Kremlini dëshiron të ndajë Evropën.

Katër vite më parë ju më keni shpjeguar gjerësisht dhe hollësisht se përse  nuk mund të identifikohesh me flamurin blu dhe me hartë të artë të Kosovës. A ka ndryshuar kjo tani?

Si Kryeministër i Republikës, flamuri i Kosovës është detyrë dhe obligim im dhe gjithashtu diçka që unë e respektoj dhe e përqafoj. Ajo është prioriteti im kryesor. Mund të ketë gjëra të tjera në programin e lëvizjes sonë.

Për shembull, se Shqipëria dhe Kosova një ditë mund të formojnë një shtet të përbashkët. Duhet të hiqnit dorë nga kjo ëndërr?

Askush nuk duhet të heqë dorë nga ëndrrat e tij. Por ju duhet të qëndroni gjithmonë realistë.

(Gazeta republik.ch është medium zviceran. Intervista është përkthyer nga RTKlive.com)