Sa ka ndryshuar gjatësia e ditës nga koha e dinozaurëve e deri më sot

Nëse ndiheni sikur dita është shumë e shkurtër për të bërë gjithçka që keni në mendje, mendoni për dinozaurët – dita e tyre ishte edhe më e shkurtër.

Dita 24-orëshe është përshtatur në biologjinë e të gjithë gjitarëve, teknologjinë tonë si dhe kulturën tonë. Kjo nuk ka qenë gjithmonë kështu, raporton ABC News.

“Kohëzgjatja e ditëve në Tokë është rritur ngadalë në pjesën më të madhe të historisë 4.5 miliardë vjeçare të Tokës, gjithçka falë Hënës”, thotë Rosemary Mardling, një astrofizikane në Universitetin Monash.

“Arsyeja është se Hëna është duke u përpjekur të ngadalësojë rotacionin e Tokës. Toka rrotullohej rreth boshtit të saj shumë më shpejt në kohën kur Hëna sapo po shfaqej.”

Kur Hëna mori formë, gjatësia e ditës në Tokë ishte shumë e shkurtër – një ditë zgjati dy ose tre orë më pak dhe një Hënë shumë më e afërt do të bënte një rreth planetit tonë në vetëm pesë orë.

Si na ngadalësoi Hëna atëherë? Ka të bëjë me forcën e gravitetit dhe transmetimin e momentit. Tërheqja gravitacionale e Hënës ushtron një forcë në Tokë që transmeton momentin këndor të rrotullimit të tij në orbitën e Hënës.

“Duke vepruar kështu, Toka po ngadalësohet pak, dhe Hëna ngadalë po largohet nga Toka,” thotë Mardling.

Është e mundur të matni shpejtësinë hënore të Hënës pasi panelet reflektuese në Hënë lejojnë kalibrime të shkëlqyera. Ata tregojnë se Hëna aktualisht po lëviz mes një dhe dy centimetra në vit. Ne gjithashtu e dimë se rotacioni i Tokës po ngadalësohet.

Sa zgjati dita kur dinozaurët ecnin në Tokë?

“Dinozaurët kanë jetuar rreth 100 milionë vjet më parë, i cili me ritmin aktual të zgjatjes së ditës është deri në 2000 sekonda. Kjo është më pak se një orë. Megjithatë, shkalla e rrotullimit ka qenë ndoshta më e lartë në të kaluarën,” tha Mardling.

Provat gjeologjike mund të na ndihmojnë të përcaktojmë më saktë këtë herë. Gjurmët e mbetura nga baticat mund të tregojnë cikle ditore, mujore dhe sezonale në rërë dhe depozita të llumit. Kjo dëshmi tregon se dita 620 milionë vjet më parë zgjati 21 orë, transmeton KosovaPress.

Meqenëse dinozaurët jetuan në Epokën Mesozoike, nga 250 milionë në 65 milionë vjet më parë, gjatësia e ditës ishte në 23 orë në një moment. Në atë kohë, Hëna ishte gjithashtu më afër Tokës.

Hëna nuk është i vetmi faktor që ka luajtur rolin e saj në zgjatjen e ditës. Tërmetet e bëjnë këtë duke ndryshuar momentin e inercisë së Tokës, e cila përcakton se si shpërndahet masa brenda saj. Parimi i ruajtjes së momentit nënkupton që ndryshimi i momentit të inercisë çon në një ndryshim të forcës centrifugale.

Ky proces përfundon kur gjatësia e ditës në Tokë është e barabartë me gjatësinë e hënës hënore, e cila sot është 29.5 ditë. Sipas llogaritjeve të Rosemary Mardling, kjo do të ndodhë kur cikli hënor do të jetë 45 ditë.

Më pas Hënës do t’i duhen 45 ditë për të përfunduar një rrotullim të plotë rreth planetit tonë dhe Tokës do t’i nevojiten 45 ditë për t’u rrotulluar rreth boshtit të tij, për të cilën sot i duhen 24 orë. Në atë moment, Toka gjithmonë do të shfaqë para Hënës anën e njëjtë të saj, ashtu si Hëna i bën Tokës sot.

“Sidoqoftë, është një e ardhme aq e largët sa që deri atëherë Dielli do të bëhet tashmë një gjigant i kuq”, pohon Mardling.

Nëse njerëzimi ekziston deri në atë kohë, atëherë ata do të kenë shqetësime shumë më të mëdha sesa gjatësia e ditës.