Çka është lufta

Dr. H. Krasniqi, expert i shëndetësisë dhe politikan (FëV) Baden Würtemberg, Gjermani

Lufta është një mosmarrëveshje midis dy ose më shumë palëve politike, sociale, ushtarake, ekonomike ose pretendimet psikologjike për pushtet nga të paktën një palë. E kundërta e luftës është paqja.

Megjithatë, lufta nuk është një fenomen uniform, sepse kjo mundë të zhvillohet në disa karaktere luftarake, duke përdorur dialoge paqësore por edhe armë të ndryshme luftarake, deri te ato berthamore apo atomike. Format individuale të luftës ndryshojnë në palët e përfshira dhe llojin e mjeteve pra, me të cilat palët duan të pohojnë pretendimet e tyre për pushtet:
1. Në gjuhën bisedore, lufta është një mosmarrëveshje midis subjekteve juridike që luftojnë njëri-tjetrin me instrumente që nuk janë armë zjarri ose armë ABC (p.sh. luftë ekonomike).
2. Një luftë përkufizohet si një konflikt midis shteteve kombëtare dhe aktorëve joshtetërorë, si grupet e popullsisë ose organizatat politike, në të cilat palët kërcënojnë vazhdimisht dhe rezervojnë të drejtën për të përdorur armë pa kryer veprime të drejtpërdrejta luftarake (p.sh. Lufta e Ftohtë).
3. Lufta është një konflikt ndërmjet dy ose më shumë shteteve (luftë ndërshtetërore) ose ndërmjet shteteve dhe aktorëve joshtetërorë (luftë e brendshme) në rrjedhën e së cilës bëhet përdorimi i organizuar i armëve dhe përdorimi i forcës masive fizike kundër njerëzve. Si një formë ekstreme e luftës, konflikti ushtarak shoqërohet gjithmonë me shkatërrimin e aseteve materiale (p.sh. infrastrukturën) si dhe me vdekjen dhe vuajtjet njerëzore.Karakteri i luftës dhe zhvillimi i saj, ka të bëjë shumë me interesin e lartepermendur, kulturen por edhe krakterin e personit i cili fillon luftën.Jo cdohere ka fitore në luftërat te cilat zhvillohen me interesa të ndryshme.Kur dikush fillon luftën, pa marre parasysh formen e saj, ai e din se ne cfare kushte fillon, por asnjeherë nuk dihet se sa zgjatë dhe si përfundon ajo.

Luftë dhe paqe

Që nga shfaqja e shteteve territoriale dhe pasojat shkatërruese të Luftës Tridhjetëvjeçare (1618-1648) në Evropë, përpjekja për të krijuar një “luftë të dashur” përmes rregullave dhe udhëzimeve morale ka qenë pjesë e historisë së luftës. Në Paqen e Vestfalisë (1648), një pjesë e rëndësishme e mbajtjes së luftës ishte vendimi që lufta të zhvillohej vetëm midis shteteve dhe forcave të tyre të armatosura të rregullta sipas rregullave të ligjit ushtarak dhe ligjit ndërkombëtar ushtarak. Prandaj, lufta është një situatë juridike midis shteteve, rregullat e së cilës përcaktohen nga Konventa e Gjenevës (1864), Konventa e Hagës për luftën tokësore (1907) me ndarje të rreptë midis objektivave ushtarakë (luftëtarë) dhe civilëve (joluftëtarë) dhe Konventa e Gjenevës për trajtimin e të burgosurve të luftës (1949) është kodifikuar vazhdimisht.

Lufta në formën e saj ndërshtetërore ende përkufizohet si “vazhdimi i politikës me mjete të tjera dhe i nënshtrohet rregullave ligjore dhe morale. Megjithatë, paralelisht me luftën ndërshtetërore, ishte dhe është e pranishme edhe lufta ndërshtetërore, e cila karakterizohet nga shkelje ose mungesë e rregullave detyruese për luftë. Forma e brendshme e luftës përfshin edhe traziratluftërat çlirimtare,luftërat civile,luftërat pushtuese ose luftërat e asgjësimit të motivuara etnikisht.

Një luftë e brendshme është me kohëzgjatje të zgjatur dhe përgjithësisht kufizohet në një zonë të caktuar gjeografike. Në shumë luftëra të brendshme, tërësia e kundërshtarit luftohet si armik gjatë operacioneve luftarake. Prandaj, numri i viktimave civile në luftërat e zhvilluara në mbarë botën është aktualisht mbi 90 përqind (UNICEF).

Nga viti 1469 p.e.s. deri në vitin 1930 pas krishtit kishte vetëm dyqind e gjashtëdhjetë e katër vjet paqe, por tre mijë e njëqind e tridhjetë e pesë vite luftë.Në vitin 1998, në mbarë botën u zhvilluan 25 luftëra. Në vitin 2001 janë numëruar 27 kriza dhe konflikte, shumica e të cilave ishin situata lufte.

Konfliktet e armatosura ndonjëherë zvarriten për dekada. Konflikti i armatosur në Burma filloi që në vitin 1948 dhe vazhdon ende. Një luftë konsiderohet e përfunduar vetëm kur nuk ka pasur asnjë veprim luftarak sipas përkufizimit të luftës për të paktën një vit.