Rekomandimet për dhe lidhur me personat e sëmurë me Covid 19

Shkruan: Ilir Q. Tolaj

Për shkak se shumë herë, janë dhënë informata kontradiktore lidhur me faktin se kur dhe sa gjatë një person i infektuar me virusin SARS Cov2, shkaktar të Covid 19,është infekscioz për të tjerët rreth tij, e pashë të arësyeshme që ti paraqes njohuritë e fundit shkencore lidhur me këto pyetje.

Këto njohuri gjithashtu janë udhërrëfyese dhe për interpretimin e rezultateve vetë testeve PCR për Covid 19 që mbesin pozitiv për shumë javë pasi që simptomet dhe shenjat e sëmundjes tashmë kanë kaluar dhe gjithashtu për testet që dalin sërish pozitiv, pasi që njëherë kanë rezultuar negativ.

Gjithashtu, do ti paraqes rekomandimet se në cilat raste duhet përsëritur testet për Covid 19 për personat që kanë qenë të sëmurë me Covid 19, kur personi i sëmurë nga Covid 19 mund të kthehet në punë dhe se a është e nevojshme që të bëhën testime kontrolluese për Covid 19.

Personi i infektuar me SARS Cov 2, infekcioz për peronat tjerë 2 ditë para shënjave klinike të sëmundjes dhe 12 ditë pas fillimit të sëmundjes

Bazuat në të dhënat më të reja shkencore nga studimet klinike, mikrobiologjike dhe laboratorike, është konkluduar se personat e infektuar me  SARS Cov 2, janë infekscioz 2 ditë para shfaqjes së shenjave klinike dhe 5 -10 ditë pas shfaqjes së simptomeve të sëmundjes, për rastet me sëmundje më të lehtë klinike dhe 5 – 12 ditë për rastet me sëmundje më të rëndë klinike.OBSh e ka shtyer këtë edhe për dydite (12 dhe 14 ditë për secilën prej situatave të përmendura).

Pas kësaj kohe, personi i infektuar pa simptome ose ai me shenja të sëmundjes, qoftë i sëmurë i lehtë ose i rëndë, nuk është më infekcioz për personat tjerë.

Kjo mund të jetë ndryshe vetëm për personat e imuno kompromituar, siç janë ata me organe të transplantuara, personat që mjekohen me steroide, barnatë tjera imunosupresive, personat me sëmundje malinje, me HIV/AIDS, etj. Për këto raste nuk ekzistojnë ende studime relevante.

Personat njëherë të infektuar nuk mund të infektohen sërish me SARS Cov 2 (për së paku disa muaj)

Testet për Covid 19 (RT PCR për SARS Cov2) mund të dalin pozitive dhe pas kohës që është vërtetuar se personi me Covid 19 nuk është infekcioz për të tjerët(d.m.th. 12 ditë pas fillimit të sëmundjes), ose mund të dalin pozitiv pasi që njëherë kanë dalur negativ. Në këto raste, kjo nuk do të thot që personi është infekcioz për një kohë më të gjatë se sa peridhën që e përmendëm më heret, e as që ka ardhur deri tek rikthimi i infeksionit, apo që ka ndodhur infeksioni i sërishëm më virusin SARS Cov 2, shkaktarin e Covid 19.

Në fakt bëhët fjalë për zbulimin e pjesëve të virusëve të ngordhur (pjesë të ARN të virusit tashmë të ngordhur), në sekretet e personave që e kanë kaluar infeksionin/sëmundjen Covid 19, që janë prezent në organizë me dhe për nje kohë më të gjatë.

Ka raste kur testi pozitiv për Covid 19 ka dalur pozitive dhe më shumë se dy muaj (>60 ditë) pas infeksionit, por, po e përsëris, këta persona nuk janë infekcioze dhe pse testi i tyre rezulton pozitiv për këtë periudhë të gjatë kohore.

Testet serologjike tregoj nëse a ka qenë dikush i infektuar më SARS Cov 2 e jo për infeksionin e freskët

Testet serologjike (ELISA) vëtetojnë praninë e antirtupave të caktuar kundër SARS Cov2  në gjakun e personit të caktuar. Kur testi është pozitiv, atëherë kjo tregon se personi i caktuar ka qenë në kontakt me virusin që e shkakton Covid 19, e ka kaluar infeksionin qoftë në mënyrë asimptomatike ose si sëmundje Covid 19,dhe se tashmë ka krijuar antitrupat kundër këtij virusi. Antitrupat kundër virusit që shkakton Covid 19, zakonisht shfaqen 7 – 14 ditë pas fillimit të sëmundjes (serokonversioni). Për këtë arësye, testet serologjike nuk janë të përshtatshmë për të dokumentuar infeksionet akute me SARS Cov2, por janë më së të domosdoshme për të dokumentuar se personi i caktuar e ka kaluar infeksioni/sëmundjenCovid 19, se cila është shkalla e të infektuarit të popullatës në shkallë vendi (seroprevalencë), duke përfshirë këtu edhe rastet asimptomatike dhe shenja klinike të lehta, që janë shumëfish më të numërta se sa ato që dokumentohen me testimet PCR të sekreteve të grykës së peronave të caktuar.

Testet serologjike mund të shfrytëzohen,gjithashtu,për të bërë përzgjedhjen e stafit të caktuar që duhet të punojë me popullatën e caktuar që është më e rrezikuar nga Covid 19, p.sh.ata që përkujdesen për të moshuarit, apo ata me sëmundje malinje apo sëmundje tjera të ngjashme imuno kompromituese. Testet serologjike mund të përdoren edhe për të identifikuarpersonat që e kanë kaluar Covid 19 e që mund të jenë tash dhurues të plazmës që përdoret për mjekimin e të sëmurëve akut me Covid 19.

Një prej problemeve të testeve serologjike është reaksioni i kryqëzuar me korona virusët tjerë. Për këtë kur bëhet përzgjedhja se cilin prej llojeve të këtyre testeve do ta përdorim, atëherë duhet përzgjedhur vetëm ato teste që janë sensitiv dhe specifik gadi 100%.

Rekomandimet për dhe lidhur me personat që e kanë kaluar Covid 19

1. Personi (duke përfshirë edhe puntorin shëndetësor) që e ka kaluar Covid 19 mund të kthehet në punë 14 ditë pas qetësimit të simptomeve dhe shenjave të sëmundjes (temperature normale, qetësimi i kollës), gjegjësisht 14 ditë pas testitpozitv PCR për Covid 19, në rastet kur infeksioni është kaluar pa simptome. Testimi i sërishëm PCR për virusin shkaktar të Covid 19 nuk është i nevojshëm.
2. Personi që e ka kaluarCovid 19 ose që e ka pasur dyshim të bazuar për raste të Covid në familjen e tij e që kanë kaluar 14 ditë pas qetesimit të simptomeve ose shenjave të sëmundjes, ndërsa për këtë person është planifikuar ndonjë veprim i caktuar diagnostik ose terapeutik për ndonjë arësye tjetër shëndetësore (p.sh. nevoja për koronarografi, apo përvendosjen e stentave, intervenim tjetër kirugjik, etj.), nuk duhet testuar sërish për Covid 19 (RT PCR për SARS Cov 2).
3. Personin që ka pasur ecuri të rëndë klinike të Covid 19 dhe për këtë është dashur të mjekohet në klinikë, PCR testimi pas 14 ditësh nga qetësimi i simptomeve dhe shenjave të sëmundjes, nuk është më i nevojshëm. Përjashtim bëjnë vetëm personat me gjendje të imuno kompromitimit të dokumentuara paraprakisht. Në këtë rast vlejnë kritere tjera.
4. Nëse personi që e ka kaluar sëmundjen Covid 19, del më vonë sërish pozitiv, vlerësojmë se në peridhën 8 javëshë nga fillimi i sëmundjes, testi pozitiv është rezultati infeksionit të vjetër (paraprak). Sipas të dhënave më të reja shkencore, këta persona nuk janë infeksioz dhe nuk kanë nevojë që të izolohen.
5. Nëse personi që e ka kaluar sëmundjen Covid 19 dhe sipas kritereve të lartë shënuara më nuk është infekscioz, sëmuret sërish me temepraturë dhe simptome e shenja për ndonjë infeksont jetër, PCR testimi i sërishëm nuk është i nevojshëm.

Për fund, duhet potencuar edhe njëherë se për mbrojtjen nga Covid 19, mbajtja e maskave dhe larja e duarve janë masat kryesore dhe me të efektshme mbrojtëse. Në vendet ku maskat për arësye objektive nuk mbahen, si p.sh. në kafiteritë e restoranet, atëherë mbajtja e distancës së caktuarështë masa tjetër plotësuese e efektshme.

Ilir Q. Tolaj është infektolog dhe profesor i asociuar për sëmundjet infektive